Brazilie

Op 2 en 30 oktober 2022 waren er verkiezingen. 156 miljoen stemgerechtigde Brazilianen mochten hun stem uitbrengen. Niet alleen voor een nieuwe president, maar ook voor een nieuw Congres. De strijd om het presidentschap ging vooral tussen Jair Bolsonaro (67) namens de Liberale Partij (PL) en de veroordeelde linkse oud-president  Luiz Inácio Lula da Silva (76) van de Arbeiderspartij (PT).

Inácio Lula da Silva erkende kort na zijn aantreden zes regio’s als inheems territorium. De voorzitter van de amnestiecommissie bood live op televisie op haar knieën excuses aan de inheemse leider Djanira Krenak voor het geweld dat tegen de Krenak-bevolking is gepleegd. “In naam van de Braziliaanse overheid wil ik mijn excuses aanbieden voor het lijden dat uw volk is aangedaan”, zei Almeida. In Brazilië wordt het een historisch moment genoemd. De amnestiecommissie, deed onderzoek naar de misdaden van het dictatoriale regime dat tussen 1964 en 1985 aan de macht was. Mensen werden door het bewind bijvoorbeeld opgesloten in detentiecentra. Djanira Krenak, hoopt dat de excuses zullen leiden tot concrete acties, zoals reparaties, herstelbetalingen en het teruggeven van land aan de inheemse bevolking.

Het gaat om ruim 2000 vierkante kilometer, voornamelijk gelegen in het Amazonegebied. Met deze erkenning komt hij zijn campagnebelofte na. De erkenning is nodig om de inheemse territoria te beschermen tegen onder meer (illegale) houtkap, mijnbouw en landbouw. Brazilië heeft zo’n 730 territoria, waarvan de meesten in het Amazonegebied liggen. 434 hiervan zijn officieel erkend. 21 juli 2023 bepaalde Lula per decreet dat jagers, sportschutters en verzamelaars met een vergunning nog maar zes wapens mogen hebben in plaats van dertig, dat jagers minder kogels mogen bezitten en dat wapenbezitters met geladen wapens alleen in de openbare ruimte mogen als ze onderweg zijn naar een wapenclub. De federale politie is voortaan verantwoordelijk voor de controle op wapens, in plaats van het leger. Onder Bolsonaro nam het aantal wapenbezitters eerder toe van ruim 117.000 naar bijna 800.000 en zei regelmatig tegen zijn aanhangers dat ze ervoor konden kiezen om zich te bewapenen of het risico te lopen “tot slaaf gemaakt” te worden. Het aantal verkrachtingen steeg in 2022 met 8,2 procent. Met 74.930 verkrachtingen waren dat er meer dan acht per uur. Ruim 60 procent van de slachtoffers was jonger dan veertien en 10 procent jonger dan vier jaar. 

Lula da Silva haalde ondanks allerlei sabotage door Bolsonaro twee miljoen meer stemmen. Bij de definitieve verkiezing op 30 oktober 2022 won Lula da Silva met 1% verschil van Bolsonaro. Uiteindelijk haalde Lula ruim 2 miljoen stemmen meer dan Bolsonaro, 60 miljoen tegen 58 miljoen. Bolsonaro en Luiz Inácio Lula da Silva hebben elkaar hard aangevallen tijdens het laatste debat. Bolsonaro noemde oud-president Luiz Inácio Lula da Silva een „leugenaar”, „ex-gevangene” en „bendeleider.” Lula’s veroordeling wegens corruptie werd vorig jaar geannuleerd door het Hooggerechtshof, waardoor hij nu toch weer mee mocht doen. Bolsonaro had verkondigd dat hij óf de verkiezingen zou winnen, óf zou sterven, óf naar de gevangenis zou gaan. Uiteindelijk liet hij weten de grondwet te respecteren en plaats te maken voor Lula. Luiz Inácio Lula da Silva, de nieuw verkozen president van Brazilië, werd 1 januari 2023 geïnaugureerd en werd hiermee voor de derde keer president.

Belangrijke thema’s voor de 214 miljoen Brazilianen waren de verslechterende levenskwaliteit, de hoge inflatie en de overvloedige corruptie in het land.  Voor de Europese Unie is de nederlaag van Bolsonaro voordelig om weer schot te krijgen in de ratificatie van het handelsakkoord uit 2019 met de Mercosur-landen. Dat zat er eerder niet in omdat de Franse president Emmanuel Macron het akkoord alleen wilde ondersteunen indien Bolsonaro actie ondernam tegen de ontbossing. Lula da Silva beloofde tijdens zijn campagne het minimumloon te verhogen en meer geld voor de armen. De soepele wapenwet wordt aangepakt en ook de bescherming van het Amazone-regenwoud staat hoog op Lula’s agenda. Na de verkiezingsuitslag protesteerden Bolsonaro aanhangers massaal en eisten dat het leger zou moeten ingrijpen omdat de verkiezingen gemanipuleerd zouden zijn. Bolsonaro vocht een aantal uitslagen van de presidentsverkiezingen aan en verzocht de rechter om de stemmen van sommige elektronische stemmachines ongeldig te verklaren. Storingen met oude stemmachines zouden de verkiezingen “bezoedeld” hebben. De stemmen die op deze machines zijn uitgebracht, zouden daarom ongeldig moeten worden verklaard, vonden Bolsonaro en zijn medestanders. De kiescommissie heeft de klacht afgewezen en veroordeelde de partij van Bolsonaro tot een boete van 23 miljoen real (ruim 4 miljoen euro) wegens het ondermijnen van het kiessysteem.

Da Silva bleef de winnaar van de verkiezingen maar moest begin 2023 de veiligheidstroepen inzetten om belangrijke overheidsgebouwen onder controle te houden, nadat aanhangers van Bolsonaro in de hoofdstad Brasilia het parlementsgebouw, hooggerechtshof en presidentiële 3 uur lang het paleis hadden bestormd. Er werden ruim vierhonderd arrestaties verricht. Da Silva kondigde de federale interventie aan en stelde maatregelen in tot en met 31 januari. Vlak na een persconferentie van Lula begonnen de veiligheidsdiensten met het arresteren van betogers in de overheidsgebouwen. Eerder had de Braziliaanse politie al ingegrepen en traangas ingezet om de betogers rond het parlementsgebouw te verdrijven. De aanhangers van Bolsonaro braken door de dranghekken heen en trokken daarbij een politieagent van zijn paard. Er werd veel schade aangericht in de overheidsgebouwen en meubels en ruiten werden kapot gemaakt. Een verdieping van het parlementsgebouw werd onder water gezet doordat het sprinklersysteem werd geactiveerd nadat de betogers het tapijt in brand hadden gestoken. Enkele dagen later gingen in Rio de Janeiro en São Paulo tienduizenden mensen de straat op om een gevangenisstraf voor oud-president Bolsonaro en zijn opgepakte aanhangers te eisen. De demonstranten eisten ook het in stand houden van de democratie in het land. “Geen amnestie voor Bolsonaro”, riepen ze onder meer. Bolsonaro ontkent elke betrokkenheid en zegt de bestorming te veroordelen. Partijleider Costa Neto benadrukte dat “iedereen die betrapt wordt op het vernielen van overheidsgebouwen of het gebruik van andere vormen van geweld” direct geroyeerd wordt. Volgens hem was de bestorming het werk van een “extremistische minderheid” die zijn partij “niet vertegenwoordigt”. Bij een huiszoeking heeft de politie onder meer de telefoon van Bolsonaro in beslag genomen. Er werden zes handlangers gearresteerd, waaronder kolonel Mauro Cid Barbosa, Bolsonaro’s rechterhand gedurende zijn presidentschap. Hij zou een centrale rol gespeeld hebben bij de vervalsing van zijn gegevens en die van Bolsonaro en die van zijn vrouw en dochter voor vaccinatiebewijzen, om daarmee naar de VS te kunnen vluchten. In zijn woning werd 35.000 dollar in cash aangetroffen en 16.000 Braziliaanse reais (ruim 3000 euro). Ook de twee persoonlijke beveiligers van Bolsonaro opgepakt, evenals João Carlos de Sousa Brecha, de gemeentesecretaris van Duque de Caxias, een voorstad van Rio de Janeiro. Daar zouden de valse gegevens daadwerkelijk in de computersystemen van het ministerie hebben plaatsgevonden. De conclusie van een onderzoekscommissie was dat bijna veertig bondgenoten van Bolsonaro zich schuldig hadden gemaakt aan de poging tot staatsgreep. Daarnaast zou Bolsonaro zelf een coördinerende rol hebben gespeeld. Aan de hand van die bevindingen adviseerde de onderzoekscommissie de rechterlijke macht tot vervolgingen. Bolsonaro vertrok twee dagen voor de machtsoverdracht naar Florida en bleef daar drie maanden. Een actie tegen zijn aanwezigheid daar werd gesteund door leden van de Braziliaanse gemeenschap in Florida en in andere regio’s zoals New York, Boston en Washington DC. In de VS waren er verschillende organisaties van Brazilianen, Amerikanen en congresleden die de aanwezigheid afwezen van de voormalige president die ontelbare schade heeft toegebracht aan de democratie en het Braziliaanse volk in de 4 jaar dat hij een regering uitoefende die werd gekenmerkt door corruptie, geweld en wanbeheer. Bolsonaro keerde donderdag 30 maart 2023 terug naar Brazilië. De Liberale Partij benoemde Jair Bolsonaro tot erevoorzitter van deze partij. De uitnodiging voor de erepost werd gedaan door de voorzitter van de PL, Valdemar Costa Neto . Bolsonaro trad in november 2021 toe tot deze partij, nadat hij zo’n twee jaar zonder partij had gezeten, nadat hij de PSL verliet, de partij waarvoor hij in 2018 tot president werd gekozen. In Sao Paulo protesteren tienduizenden aanhangers als steunbetuiging. De Braziliaanse federale rekenkamer had Bolsonaro half maart 2023 al bevolen om binnen vijf dagen de zeer kostbare set sieraden af te leveren die hij van de regering van Saoedi-Arabië heeft gekregen. Ook moest hij een complete lijst overhandigen van alle overige geschenken die hij tijdens zijn presidentschap heeft ontvangen. Volgens de Braziliaanse wetgeving mogen ambtenaren giften alleen houden als ze “zeer veel persoonlijke, maar minimale financiële waarde” hebben. Het oordeel volgt enkele dagen nadat de Braziliaanse politie een onderzoek had aangekondigd naar een eerdere poging van Bolsonaro om aan hem geschonken sieraden Brazilië binnen te smokkelen, zonder ze aan te geven. De Saoedische koning schonk de sieraden, met een waarde van ruim 3 miljoen euro  in 2021.

23 mei 2023 werd er voor 180 dagen een noodtoestand uitgeroepen om een uitbraak van de vogelgriep. De autoriteiten hebben de besmettelijke H5N1-variant vastgesteld 

De BRICS-landen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika hebben Iran, Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Argentinië, Egypte en Ethiopië uitgenodigd om ook lid te worden van hun samenwerkingsverband. Ruim veertig landen hadden interesse getoond in het lidmaatschap van BRICS. Uitbreiding was een van de belangrijkste onderwerpen op de vijftiende BRICS-top van augustus 2023. De vijf BRICS landen maken qua inwoneraantal zo’n 40 procent van de wereldbevolking uit en presenteert zich als een alternatief voor de rijke, westerse samenwerkingsverbanden zoals de G7. De BRICS leden zijn kritisch over internationale instanties als het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank. Ook wordt gezocht naar een alternatief voor de wereldwijde standaardbetaling in dollars voor gas en olie. De zogenoemde BRICS-landen onderzoeken de invoering van een eigen gezamenlijke BRICS munt voor onderlinge handel, naast de eigen nationale valuta.

Er zijn eind maart 2024 nieuwe afspraken gemaakt met Frankrijk over nieuwe defensiesamenwerking en gedeelde milieudoelstellingen waaronder een investeringsprogramma van een miljard  euro voor het Amazone-regenwoud in Brazilië en Frans-Guyana. Er werden achter gesloten deuren meer dan twintig samenwerkingsovereenkomsten getekend

In september 2023 werden betrokkenen van de Staatsgreep veroordeeld. De rechter achtte hen schuldig en een van de verdachten kreeg veertien jaar cel opgelegd, de andere twee kregen zeventien jaar cel. Ook moeten de veroordeelden een boete van zo’n 6 miljoen euro betalen wegens vandalisme. Dit bedrag wordt later gedeeld met andere, nog niet berechte verdachten van de bestorming. Een parlementaire onderzoekscommissie wil dat Bolsonaro alsnog vervolgd wordt voor de bestorming van de Overheidsgebouwen, het beramen van een staatsgreep en andere gepleegde misdrijven. De commissie stuurde hiervoor aanbevelingen naar justitie. Een federale rechtbank had eerder al besloten dat Bolsonaro zich tot en met 2030 niet meer verkiesbaar mag stellen. In totaal werden er circa 1500 verdachten gearresteerd waaronder een kolonel van de luchtmacht en verschillende politici van de politieke partij van Bolsonaro.  

In oktober 2023 was er een massale dolfijnensterfte in het Amazonegebied. In Lago de Tefé, een binnenmeer spoelden duizenden vissen en meer dan honderd dolfijnen aan door extreem hoge watertemperatuur van bijna 40 graden Celsius. Het noorden van Brazilië heeft al langer last van extreme droogte, waardoor de waterstand in de rivieren in het Amazonegebied meters is gezakt. Het Chico Mendes Instituut voor Conservatie van de Biodiversiteit spreekt van een ‘ecologische noodsituatie’. Door warmte daalt het zuurstof in het water en dat zou de mogelijke oorzaak kunnen zijn. Bij het Tefé-meer wonen zo’n 70.000 mensen. 

Georganiseerde bendes

De plaatselijke federale politie deed begin februari 2024 in opdracht van het Hooggerechtshof opnieuw huiszoekingen bij Bolsonaro en zijn bondgenoten. Meerdere documenten werden in beslag genomen, waaronder Bolsonaro’s paspoort. Twee van zijn adviseurs werden aangehouden. Bolsonaro mag het land voorlopig niet uit. Na de huiszoeking riep Bolsonaro zijn aanhangers op om de straat op te gaan. Hij en de betogers zwaaiden met Israëlische vlaggen, uit protest tegen president Lula. Die vergeleek onlangs het Israëlische militaire offensief in de Gazastrook met de Holocaust. Die uitspraak heeft tot een diplomatiek conflict met Israël geleid. Bolsonaro noemde de opmerkingen van Lula “crimineel”. De 69-jarige Bolsonaro vluchtte daarna van 12 tot 14 februari 2024 naar de Hongaarse ambassade. Volgens hem was er geen sprake van “verstoppen”, maar was hij daar “om updates te krijgen over het politieke landschap van beide landen”. Het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de Hongaarse ambassadeur in het land om opheldering gevraagd. 

24 maart 2024 werden twee politici en een voormalig politiechef van Rio de Janeiro, Rivaldo Barbos gearresteerd als mogelijke opdrachtgever van de moord in 2018 op toenmalig raadslid Marielle Franco. Ook parlementslid Chiquinho Brazão en zijn broer Domingo Brazão, raadslid bij de rekenkamer van Rio werden als verdachte mededaders gearresteerd. Marielle Franco werd destijds samen met haar chauffeur doodgeschoten in het centrum van Rio de Janeiro Franco op de terugweg van een bijeenkomst waar werd gepraat over de positie van zwarte vrouwen. De dood van het toenmalig linkse raadslid wordt beschouwd als een politieke moord en werd nooit opgehelderd. De zwarte, openlijk biseksuele alleenstaande moeder was geboren en getogen in een van de favela’s van de stad. Ze wierp zich op als voorvechtster van zwarte vrouwen en favelabewoners en had regelmatig kritiek op het harde optreden van de politie in de sloppenwijken. De auto van de slachtoffers werd vanuit een andere auto negen keer onder vuur genomen. Franco en haar chauffeur waren op slag dood. Een persvoorlichter die ook in de auto zat, raakte gewond.  Chiquinho Brazão is een medestander van oud-president Bolsonaro. Hij en zijn broer zouden ook banden hebben met beruchte milities. Franco werkte in 2008 als assistent van toenmalig parlementslid Marcelo Freixo, die de milities onderzocht. In het uiteindelijke rapport van Freixo werden 226 mensen aangewezen als verdacht militielid, onder wie ook een van de vermeende opdrachtgevers van de moord op Franco, Domingo Brazão. Rivaldo Barbosa, was ten tijde van de moord politiechef in Rio. Hij werd al eens aangehouden op verdenking van obstructie van het onderzoek. Bijna een jaar na de geruchtmakende moord werden twee oud-politiemannen opgepakt. De een zou hebben geschoten, de ander was volgens justitie de chauffeur van de auto waar vanuit werd geschoten. De chauffeur bekende de moord in 2023. De schutter zou in januari een deal hebben gesloten met justitie. Zijn bekentenis zou hebben geleid tot de arrestaties van de drie mogelijke opdrachtgevers van de moord. Tijdens het bestuur van ex-president Bolsonaro lag het onderzoek vrijwel stil, maar president Lula de Silva zette het onderzoek opnieuw in gang en benoemde zelfs , de zus van het vermoorde raadslid Anielle Franco tot minister van Raciale Gelijkheid.

Amazonegebied, landbouw en mijnbouw

De Rabobank is de op een na grootste buitenlandse financier van ontbossing in Brazilië. Met als gevolg natuurverwoesting, dierenleed en mensenrechtenschendingen. De Rabobank financiert honderden boeren in Brazilië die zich schuldig hebben gemaakt aan illegale ontbossing terwijl zij zelf beweren “een nultolerantiebeleid” te voeren. Er werden 753 leningen verstrekt aan 326 boeren die een sanctie kregen vanwege illegale ontbossing in het Cerrado gebied. Ook waren er 39 boeren van wie de lening niet werd ingetrokken nadat de landelijke milieu-autoriteit Ibama hen een sanctie had opgelegd. De meest recente lening aan een boer die ontbost, werd in augustus 2023 afgesloten. De Rabobank financiert honderden boeren in Brazilië die zich schuldig maken aan illegale ontbossing terwijl zij zelf beweren “een nultolerantiebeleid” te voeren. Er werden 753 leningen verstrekt aan 326 boeren die een sanctie kregen vanwege illegale ontbossing. Ook waren er 39 boeren van wie de lening niet werd ingetrokken nadat de landelijke milieu-autoriteit Ibama hen een sanctie had opgelegd. De meest recente lening aan een boer die ontbost, werd in augustus 2023 afgesloten. Vanaf maart 2024 mogen banken geen ontwikkelingsleningen meer verstrekken aan illegale ontbossers. Dat is het gevolg van een beleidswijziging van de Braziliaanse ontwikkelingsbank BNDES.

Het Amazonegebied in Brazilië beslaat bijna 7,8 miljoen vierkante kilometer. Het grootste regenwoud ter wereld ligt verspreid over Brazilië, Peru, Colombia, Venezuela, Bolivia, Suriname, Ecuador en Guyana, maar 64 procent (5 miljoen km2) van het gebied ligt in Brazilië. Door de groeiende wereldwijde vraag naar goud, soja, palmolie en mais nam de ontbossing in hoog tempo toe. Nederland koopt voor meer dan 5 miljard euro aan voornamelijk soja per jaar en draagt dus ook bij aan de ontbossing maar steunt daarmee ook Rusland die op haar beurt de grootste kunstmestleverancier van Brazilië is. De ontbossing in het Amazonegebied is onder het bewind van Bolsonaro in juli 2019 alarmerend gestegen. Volgens het Braziliaanse nationale instituut voor ruimteonderzoek (INPE) zou er in juli 2019 zo’n 2.254 vierkante kilometer zijn ontbost, een stijging van 278 procent vergeleken met een jaar eerder.  In 2020 is inmiddels de helft meer natuur verwoest dan in in dezelfde periode in 2019. Ruim 120.000 hectare. President Bolsonaro zou aanhangers in de houtkap-, mijnbouw- en landbouwsector bevoordelen en zegde meer landbouw en houtkap in de Amazone toe ​en verleende ook meer vergunningen aan de mijnindustrie. Bolsonaro stond op het standpunt dat mijnbouw in de Amazone de Braziliaanse economie een enorme impuls kon geven. Het mijnen van het niobium levert bijvoorbeeld ontzettend veel geld op. Niobium is strategisch belangrijk omdat het wordt gebruikt in de nucleaire-, defensie-, gasdistributie en elektronica-industrie, maar ook als superlegeringen, die opereren bij hoge temperaturen in turbines van straalmotoren. Dieren van veehouders in de omgeving overleden ondertussen door het gif Agropox, dat grote sojabedrijven gebruiken. Een dikke laag giftig schuim bedekte half oktober 2021 de rivier Tietê. Afvalwater uit 39 steden in de metropoolregio stroomde het water in en doodde al het leven in de rivier. Er spoelden duizenden dode vissen aan en er hing een vreselijke geur. Na Duitsland stopte ook Noorwegen met bijdragen aan het fonds ter bescherming van het Amazonegebied. De afgelopen elf jaar tijd betaalden de Noren ruim 830 miljoen euro en in 2019 zou het om ruim 30 miljoen euro gaan. In mei en juni 2019 werd per maand gemiddeld 1 hectare bos per minuut gekapt. In mei verdween er maar liefst 739 vierkante kilometer regenwoud. De meeste uitstoot werd veroorzaakt door branden die werden gesticht om ruimte te maken voor de productie van soja en vlees. Tussen 2010 en 2018 was de gemiddelde CO2-uitstoot van het gebied 0,24 miljard ton per jaar. Nadat Bolsonaro aan de macht kwam, is dat grofweg verdubbeld tot 0,52 miljard ton in 2020. Op het hoogtepunt verdween in één jaar 11.088 vierkante kilometer bos.

De ontbossing is in juli 2023 met 66 procent gedaald ten opzichte van dezelfde maand een jaar eerder. De ontbossing in de eerste zeven maanden van 2023 is gedaald met 42,5 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Wel is er ondanks de daling een oppervlakte van 500 vierkante kilometer ontbost. Het aantal bedreigde gouden leeuwaapjes in het regenwoud groeit nu ook weer. In de jaren zeventig waren er nog slechts 200 gouden leeuwaapjes in het wild en sindsdien zijn ze beschermd. Het zijn er nu ruim 4.800. Leiders van negen Amazonelanden houden in augustus 2023 twee dagen lang een top over het  Amazonewoud. De top wordt gehouden in Belém. 60 Procent van het Amazonegebied ligt in Brazilië, de overige 40 procent ligt in Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname, Frans-Guyana, Bolivia, Peru en Ecuador.

In 1989 was Fernando Collor de Mello president van Brazilië. Hij werd voor het aannemen van steekpenningen veroordeeld tot een celstraf van 8 jaar en 10 maanden. Hij had 6 miljoen euro gekregen van een dochterbedrijf van Petrobras. Fernando was de eerste president die na jaren van militaire dictatuur werd gekozen in vrije verkiezingen. Na drie jaar moest hij vanwege de ernstige beschuldigingen van corruptie aftreden. Hij bleef wel actief als senator, tot hij zijn zetel verloor bij de verkiezingen. De van corruptie beschuldigde Michel Temer (75) van de Brazilian Democratic Movement Party (PMDB) had tot de verkiezingen in 2018 de voorlopige leiding over Brazilië.

Smeergeld, corruptie en steekpenningen

Petrobras

Bolsonaro wees 22 februari 2021 de 71-jarige generaal Joaquim Silva e Luna aan als de nieuwe president van Petrobas in de plaats van Roberto Castello Branco, die al in functie was sinds 2018. Branco was een fervent verdediger van een liberale lijn en van de non-interventie van de staat in economische zaken. Generaal Silva e Luna, 71, was minister van Defensie in de regering van Michel Temer en chef-staf van het Braziliaanse leger. De reden zou zijn dat de brandstofprijzen te rigoureus aan het stijgen waren en vakbonden dreigden met staking als er geen maatregelen genomen zouden worden.

Ex Petrobras manager Pedro Barusco ontving volgens SBM’s Braziliaanse agent Julio Faerman vier jaar lang maandelijks 10.000 dollar aan smeergeld van SBM Offshore in ruil voor interne bedrijfsinformatie. Barusco schikte met justitie en getuigde in ruil voor strafvermindering tegen zijn ex collega’s die in totaal zo’n 40 miljoen dollar zouden hebben ontvangen. Barusco gaf toe dat het smeergeld werd gestort op een Zwitserse bankrekening. Een medewerker van de Zwitserse bank kwam af en toe langs in Brazilië om het overmaken van geld naar Zwitserland te regelen. Pedro Barusco ontving in totaal zo’n 22 miljoen dollar van SBM Offshore. Barusco bekende ook dat de secretaris van Rousseff’s Partido dos Trabalhadores (PT) tussen de 150 en 200 miljoen dollar heeft ontvangen in de periode 2003 tot 2012 voor in totaal 90 contracten.

Barusco bekende ook dat Rolls Royce Petrobras werknemers heeft omgekocht. Barusco kreeg, ondanks zijn medewerking, negen jaar gevangenisstraf opgelegd. Rolls Royce wordt door de Serious Fraud Office van het Verenigd Koninkrijk ook al onderzocht voor omkoping in China en Indonesië. De autoriteiten in Rio de Janeiro hebben ingestemd met een deal die het Openbaar Ministerie eerder sloot met Julio Faerman, de toenmalige vertegenwoordiger van SBM Offshore. In ruil voor medewerking kreeg hij strafvermindering. SBM moest Petrobras nog wel 1,7 miljard dollar terugbetalen voor misgelopen inkomsten. Júlio Faerman stortte 48 miljoen euro terug aan de Braziliaanse Staat en kreeg hierdoor eveneens strafvermindering. Een voormalige verkoop- en marketingmanager bij de Amerikaanse tak van SBM bekende dat hij jaren geleden samen met twee hooggeplaatste collega’s mensen van het Braziliaanse staatsolieconcern Petrobras heeft omgekocht om contracten veilig te stellen. Petrobras betaalt ruim 853 miljoen dollar in een schikking rond de grote smeergeld- en corruptieaffaire bij het bedrijf. Het grootste deel van het geld gaat naar het Braziliaanse Openbaar Ministerie en de rest naar Amerikaanse autoriteiten.

Trafigura, Vitol en Glencore

De internationale grondstoffenhandelaren Trafigura, Vitol en Glencore worden vervolgd voor omkoping van Petrobras. De drie bedrijven hebben smeergeld betaald aan bestuurders van Petrobras in ruil voor opdrachten. Volgens de autoriteiten zijn er vermoedens dat zij tussen 2011 en 2014 meer dan 15 miljoen dollar aan steekpenningen hadden betaald, rond meer dan 160 transacties bij de koop en verkoop van olieproducten. Er zijn elf mensen opgepakt door de Braziliaanse federale politie en er zijn huiszoekingsbevelen uitgegeven. Bestuurders van het olieconcern gebruikten steekpenningen voor het omkopen van onder meer toppolitici en politieke partijen.  Trafigura wordt verdacht van omkoping in Angola en in Brazilië. Een bestuurder van het bedrijf wordt vervolgd omdat hij hiervoor toestemming gaf. Zwitserse openbaar aanklagers beschuldigen Trafigura en een hooggeplaatste bestuurder van het bedrijf voor de steekpenningenaffaire. Tegelijkertijd verdenkt justitie in de Verenigde Staten het bedrijf van corruptie in Brazilië. Het in Nederland geregistreerde moederbedrijf van Trafigura zou aan een hoge leidinggevende van het Angolese staatsoliebedrijf Sonangol 4,3 miljoen euro hebben overgemaakt vanuit een bankrekening in Genève. Daarnaast ontving die bestuurder, die de Zwitsers zien als Angolese overheidsfunctionaris, 604.000 dollar aan contanten en werd zijn verblijf in een hotel voor bijna 800 euro door Trafigura betaald. Dankzij die sommen geld, die tussen 2009 en 2011 werden betaald, kreeg Trafigura volgens justitie lucratieve opdrachten voor de opslag en het verschepen van olie voor Sonangol. Het Zwitserse Openbaar Ministerie schat in dat Trafigura 143,7 miljoen dollar winst heeft gemaakt dankzij die contracten. Trafigura maakte in een reactie op de Zwitserse verdenkingen zelf het Amerikaanse onderzoek naar omkoping in Brazilië bekend. Daarvoor heeft het bedrijf 127 miljoen dollar opzij gezet. Trafigura en trafugura Beheeer werden in 2020 al door Braziliaanse federale procureurs aangeklaagd vanwege 31 olieverkopen en verkooptransacties tussen mei 2012 en oktober 2013. De Braziliaanse procureurs willen dat de rechter 1 miljard reais (ongeveer 157 miljoen euro) aan tegoeden van Trafigura bevriest zolang de zaak dient. Volgens de aanklagers omvatten de onregelmatigheden de verkoop van zo’n 7 miljard vaten olie. Trafigura zou contracten in de wacht hebben gesleept door zo’n 6,9 miljoen reais (ongeveer 1,1 miljoen euro) aan steekpenningen te betalen aan medewerkers van Petrobras. Volgens de procureurs maakte Trafigura dankzij die praktijken bijna 200 miljoen reais aan winst, terwijl Petrobras er verliezen door maakte.

SBM

SBM schikte in augustus 2018 ook al voor een bedrag van 48 miljoen dollar. SBM moet verspreid over een periode van vijftien jaar omgerekend ongeveer 360 miljoen dollar betalen aan de Braziliaanse autoriteiten. Een Braziliaanse rechtbank oordeelde op verzoek van het Federale Overheidsministerie, dat Petrobras ook nog eens 892,7 miljoen dollar moet inhouden van de toekomstige betalingen aan SBM. Dat geld is bestemd voor de financiële afwikkeling van de corruptiezaak. Eind juli trof SBM ook al een andere schikking van ongeveer 299 miljoen dollar met de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobas en de Braziliaanse overheid. Deze corruptiezaak liep al en maakte geen deel uit van de eerdere schikking. SBM Offshore schikte ook met het OM in Nederland voor 192 miljoen euro en in de VS voor 238 miljoen dollar en voorkwam daarmee ook daar vervolging. De in 2011 bij SBM vertrokken CEO  Anthony Tony Mace en directeur Robert Zubiate werden veroordeeld tot drie jaar cel en 150.000 dollar boete vanwege omkoping van Staatsbedrijven en politici. Behalve Petrobras betaalden zij ook steekpenningen aan het Angolese staatsoliebedrijf Sociedade Nacional de Combustíveis de Angola, EP Sonangol en het staatsoliebedrijf van Equatoriaal-Guinea, Petroléos de Guinea Ecuatorial (GEPetrol). Tony Mace werd verraden door Zubiata die een volledige bekentenis aflegde. Het OM vervolgt ook andere leidinggevenden van onder andere drie voormalige werknemers van Rolls-Royce Holdings Plc. Vanwege het betalen van steekpenningen onder andere ten behoeve van de aanleg van een gaspijpleiding van Kazachstan naar China. Oud SBM medewerker Jonathan Taylor verklaarde in 2005 dat zijn werkgever tussen 2005 en 2011 185 miljoen euro aan steekpenningen zou hebben betaald aan tussenpersonen in Angola, Equatoriaal Guinea, Brazilië, Maleisië, Irak, Kazachstan en Italië. Daarbij werd ook de naam van Gabriel Obiang genoemd, de tweede zoon van president Teodoro Obiang van Equatoriaal Guinea. Obiang zou ruim 7 miljoen dollar van SBM hebben ontvangen. SBM bestuursvoorzitter Tony Mace zou van de betalingen op de hoogte zou zijn geweest en stapte in 2011 op. SBM deed het klokkenluiden van oud-werknemer Taylor af als afpersing omdat de voormalig medewerker voor zijn zwijgen 3 miljoen euro van SBM zou hebben geëist. SBM besloot om Taylor wegens smaad te laten vervolgen. Taylor heeft als reactie hierop gevraagd om het openbaar maken van een brief van topman Chabas aan topvrouw Gracas Foster van Petrobras omdat dit zijn aantijging zou ondersteunen en waaruit zou blijken dat informatie over de omkoperij door SBM en de agenten in Brazilië werden achtergehouden voor beleggers. Ook eiste Taylor de correspondentie tussen SBM’s advocaten op, om te bewijzen dat aandeelhouders te laat zijn geïnformeerd over schaal en omvang van de corruptie en omkoping. Geschrokken van de eisen van Taylor en de recente ontwikkelingen deden SBM besluiten om de aanklacht tegen Taylor begin september 2016 in te trekken. In Monaco, waar SBM Offshore eerder zijn hoofdkantoor had, loopt sinds 2014 een strafzaak tegen Taylor. SBM Offshore beschuldigde de Brit ervan het bedrijf te hebben willen afpersen, door te dreigen met beweringen die de naam van de beursgenoteerde onderneming zouden schaden. Jonathan Taylor werd eind juli 2020 in Kroatië gearresteerd. na een internationaal opsporingsbevel dat Monaco tegen hem had uitgevaardigd. Het federale openbaar ministerie in Rio heeft voor topman Bruno Chabas en juridisch bestuurder Sietze Hepkema een schikking getroffen voor 120 duizend dollar vanwege het vermeende verzwijgen van de jarenlange corruptie. De contracten waarvoor zo’n 139 miljoen aan smeergeld werd betaald beliepen in totaal ruim 27 miljard dollar. Hepkema was hoofd governance and compliance bij SBM. Ook oud-SBM-directeuren Robert Subiate, Didier Keller en Tony Mace zouden alsnog worden vervolgd, maar begin april werd een nieuwe schikking overeengekomen met vrijwaring van verdere vervolging. Een onderdeel van de schikking voor de omkopingen tussen 1996 en 2012 was de betaling van 162,8 miljoen dollar aan Petrobras en de Braziliaanse autoriteiten. Hiervan zou 149,2 miljoen dollar naar Petrobras gaan. Door de schikking mocht SBM Offshore ook weer zaken doen met Petrobras. SBM zag in de deal ook af van 95% van de 112 miljoen dollar aan prestatiebonussen die met twee productie- en opslagschepen (fpso’s) in de periode tot en met 2030 in Brazilië konden worden behaald. De schikking is een overeenkomst tussen vijf partijen. Er deden nog drie publieke partijen aan mee. De schikking werd echter eind augustus door Braziliaanse instanties teruggedraaid maar kon begin december 2017 alsnog op goedkeuring rekenen van de Braziliaanse rekenkamer TCU. Ruim de helft van de omzet van SBM wordt in Brazilië gehaald. De belangen nemen nog steeds toe met vijf Braziliaanse FPSO’s die SBM in 2019 overnam. Het bedrijf kan inmiddels rekenen op een bedrijfsresultaat (ebitda) van meer dan 900 miljoen dollar en een prognose voor de directionele omzet van circa 2,3 miljard. Om ook de kostenbasis te verlagen verdwijnen er in totaal 600 banen. Er werkten eind vorig jaar bijna 4500 mensen bij het concern.

Philips

Ook een bij Dixtal (Philips-dochter ) werkzame klokkenluider Jose Masiero Filho merkte in 2010 omkooppraktijken op bij drie overheidsopdrachten voor producten van Philips en Dixtal via een tussenpersoon die steekpenningen had gebruikt om overheidscontracten in de wacht te slepen. Masiero werd door een verkoopmanager gesommeerd om de facturen op te hogen en om niet de lage prijs die de toeleverancier moest betalen, maar de 67 procent hogere prijs voor het ministerie te factureren. Masiero werd later ontslagen nadat hij onder andere de kwestie per mail aankaartte bij zijn toenmalig baas van Philips Healthcare Steve Rusckowski. Pas in 2018 deed de Braziliaanse justitie een inval bij Philips. Klokkenluider Jose Masiero Filho meldde dat er geen aanbesteding werd gevolgd, dat er te hoge prijzen werden doorberekend en dat zaken werd gedaan met een obscure toeleverancier genaamd Rizzi Comercio en met tussenpersoon Moses Trading American, die gevestigd was op een vaag adres op een golfbaan in de VS. Een onbekende toeleverancier die kantoor houdt in een aftands pandje in een achterbuurt van Sao Paulo, maar die wel een mega-order van de overheid binnen haalde voor het leveren van honderden defibrillators en hartmonitoren aan het Braziliaanse ministerie van gezondheid ter waarde van tientallen miljoenen euro’s. Van Philips in Rio de Janeiro werd voormalig lokale directeur Daurio Speranzini gearresteerd, evenals verkoopmanager Fredrik Knudsen, die nog steeds bij Philips in dienst is. Daurio Speranzini jr. was van 2004 tot 2010 topman bij Philips Brazilië en werd daarna bestuursvoorzitter van de Latijns-Amerikaanse afdeling van de eveneens verdachte concurrent General Electric (GE). Volgens openbaar aanklagers in Rio de Janeiro heeft Speranzini zich schuldig gemaakt aan corruptie, prijsafspraken en andere criminele activiteiten, samen met een andere voormalig directeur van de Braziliaanse verkoopafdeling van Philips. General Electric maakt in een persverklaring duidelijk dat de arrestatie van zijn lokale bestuursvoorzitter niets te maken heeft met activiteiten van GE, maar met die van Philips. Andere verdachte bedrijven zijn onder meer Philips, Siemens, Johnson & Johnson, GE en Stryker.

Operatie “Zelotes”

Zeven oktober 2018 waren er presidentsverkiezingen in Brazilië. De beoogde linkse presidentskandidaat Lula da Silva die in de gevangenis zat vanwege corruptie mocht van het Electoraal Hof van Brazilië niet mee doen. Lula die president van Brazilië was van 2003 tot 2011 werd veroordeeld door de federale rechter tot 9,5 jaar cel. Lula werd in totaal in vijf verschillende strafzaken beschuldigd van corruptie. Hij mocht de behandeling van de zaak eerst nog in hoger beroep en in vrijheid afwachten, maar achteraf werd besloten dat hij toch de cel in moest. 24 januari 2018 verloor hij zijn hoger beroep en werd hij definitief schuldig bevonden aan corruptie en witwassen. Drie rechters van de federale rechtbank bekrachtigden unaniem zijn eerdere veroordeling. Zij verhoogden daarbij de gevangenisstraf van 9,5 jaar naar 12 jaar en een maand. Een Braziliaanse federale rechter, Rogério Favreto, gelastte vervolgens dat Lula da Silva toch weer moest worden vrijgelaten. Het Hooggerechtshof bepaalde recentelijk dat veroordeelden pas mogen worden vastgezet als alle beroepsmogelijkheden zijn uitgeput. Het Openbaar Ministerie en de speciale anticorruptierechter Sérgio Moro hielden dit echter eerst nog tegen. 15 maart 2017 getuigde Lula voor de eerste keer bij het hooggerechtshof en ontkende toen nog alle beschuldigingen. In 2018 werd hij in Curitiba veroordeeld tot een celstraf van ruim twaalf jaar maar nadat hij achttien maanden had vastgezeten, werd hij in 2019 vrijgelaten. Het hooggerechtshof verklaarde de veroordelingen nietig en Lula kreeg daarmee zijn politieke rechten terug, waardoor hij kon deelnemen aan de verkiezingen in 2022. De rechter stelde dat de rechtbank in de stad Curitiba, die Lula veroordeelde, niet bevoegd was om te oordelen over onder meer een corruptieschaal. Hij zou moeten worden berecht door een rechtbank in de hoofdstad Brasília. Het hooggerechtshof bevestigde dit. De zaak ging over de “gratis” lease en verbouwing van een appartement op Astúrias strand, in Guarujá aan de kust van São Paulo. Lula’s vrouw Marisa Letícia bezat een lease-optie van het appartement dat toebehoort aan het bouwbedrijf OAS. Marisa verkreeg de lease-optie in 2005 via de coöperatie Bancoop, de vorige eigenaar van het gebouw. In 2014 werd het appartement eerst nog even volledig door OAS gerenoveerd en gemeubileerd. In november 2015 probeerde de familie Lula om het pand terug te geven nadat berichten in de pers verschenen over de voormalige Bancoop president en ex-PT penningmeester João Vaccari Neto die een gevangenisstraf kreeg voor zijn rol naast andere OAS directieleden. Luiz Inácio Lula da Silva (73) werd 6 februari 2019 door rechter Gabriela Hardt van het federaal hof in Curitiba opnieuw veroordeeld tot een gevangenisstraf van 12 jaar en 11 maanden vanwege corruptie en witwassen van smeergeld van Odebrecht en OAS. Da Silva kreeg een gratis renovatie van een boerderij in de stad Atibaia in ruil voor orders bij Petrobras.  Lula zat een jaar en zeven maanden gevangen in een speciale cel op de vierde verdieping van dat politiebureau. Als hij zijn beroepszaken zou hebben verloren moest hij zijn straf alsnog uitzitten. Daarnaast werd hij opnieuw vervolgd voor de affaire met Odebrecht. Het Braziliaanse Hooggerechtshof heeft uiteindelijk de celstraf fors ingekort. Lula zag zijn verblijf in de gevangenis teruggebracht van 12 jaar en een maand naar 8 jaar en 10 maanden. Daardoor kwam hij in aanmerking voor een halfopen gevangenisregime of huisarrest.

Vaccari Neto werd schuldig bevonden en veroordeeld tot ruim 15 jaar gevangenisstraf. Rechter Sergio Moro autoriseerde huiszoekingen bij de OAS en Bancoop met het oog op de betrokkenheid van Lula’s familie. De officier van justitie Cassio Conserino had hiermee voldoende bewijs van de witwaspraktijken van de Lula’s familie. De rechter beval ook de aanhouding en voorlopige hechtenis van de publicist Nelci Warken, die optrad namens de familie. Marisa Letícia overleed onlangs op 66-jarige leeftijd in het ziekenhuis Sirio-Libanês in São Paulo aan een hersenbloeding. Zij trouwden in 1974. Lula’s eerste vrouw overleed na een keizersnee waarbij ook de baby overleed. Marisa’s eerste echtgenoot werd vermoord bij een roofoverval terwijl ze zes maanden zwanger was. Lula erkende haar zoon als zijn eigen kind, naast hun drie eigen zoons en Lula’s dochter uit een eerdere relatie. Marisa sprak op partijbijeenkomsten en leidde in 1980 een protestmars om te pleiten voor Lula’s vrijlating toen hij als stakingsleider gevangen werd gezet door het toen nog militaire regime. Een van de bedrijven uit het onderzoek “Marcondes e Mautoni” zou Lula’s zoon Luis Claudio hebben betaald. Het hoofd van het onderzoeksteam van de federale politie Marlon Cajado maakte bekend dat er aanwijzingen zouden kunnen zijn dat Lula zelf, samen met andere kopstukken binnen het toenmalige Casa Civil (het presidentiële ministerie van algemene zaken) een veel actievere rol in de koop van spoedverordeningen zou hebben gespeeld.

Mauro Marcondes die tot 11 jaar en 8 maanden cel veroordeeld werd, was als tussenpersoon actief voor autofabrikanten als Mitsubishi, Fiat en Hyundai en betaalde onder andere 2,5 miljoen dollar aan Lula’s zoon voor hulp bij het verkrijgen van fiscale voordelen. Lula vroeg een vriend om al het mogelijke te doen om Marcondes te beschermen om zo zijn zoon uit de wind te houden.

Dylma Rousseff vroeg Lula da Silva om als minister en stafchef deel uit te maken van haar regering waardoor vervolging lastig werd. Om die reden belemmerde een federale rechter de benoeming en kwam ook Rousseff onder verdenking van medeplichtigheid. Rousseff is lid van de Braziliaanse Arbeiderspartij. Lula zou de voormalig CEO van Petrobras Nestor Cervero, die momenteel in de gevangenis zit hebben willen omkopen om te zwijgen. De politie deed bij hem huiszoeking in Sao Bernardo, bij de kantoren van zijn stichting en ook de huizen van zijn familie en zakenpartners. Zo’n 200 politiemensen doorzochten in totaal 33 panden en verhoorden 11 betrokkenen in drie Staten. Afgeluisterde belastende telefoongesprekken tussen Lula en Dylma werden eerder als bewijslast niet ontvankelijk verklaard vanwege het onrechtmatig verkrijgen en onderzoeken hiervan.

Lula’s staflid Jose Dirceu de Oliveira e Silva werd 1 september 2015 gearresteerd omdat hij het mastermind zou zijn bij de Petrobras corruptie- en witwasschandalen. Hij was Lula’s (2003 tot 2005) voormalige staflid en medeoprichter van PT. Voorafgaand aan zijn arrestatie zat hij al in huisarrest vanwege het kopen van stemmen en zijn betrokkenheid bij het Mensalão schandaal. Samen met zijn broer was hij eigenaar van JD Consulting dat werd gebruikt om geld weg te sluizen. Dirceau werd als Braziliaans politicus in 2012 uit zijn politieke rechten ontheven door de Kamer van Volksvertegenwoordigers en werd in twee verschillende gerechtszaken voor het Braziliaanse Hooggerechtshof schuldig bevonden aan actieve corruptie, het kopen van stemmen en lidmaatschap van een criminele organisatie en kreeg hiervoor zeven jaar straf in een semi open regime (huisarrest) en een boete van 971 duizend dollar. Behalve Dirceu en zijn broer werden nog 13 anderen berecht in dezelfde zaak, waaronder de voormalige penningmeester van de Arbeiders Partij PT, John Vaccari Neto en voormalig directeur van Petrobras Renato Duque. Dirceau werd 18 mei 2016 opnieuw veroordeeld tot 23 jaar en drie maanden gevangenisstraf in een gesloten regime, de zwaarste straf tot nog toe. De PT fractie ontving in totaal 15 miljoen dollar aan goederen, onroerend goed en geld op bankrekeningen en moet Petrobras 46 miljoen dollar terugbetalen. De steekpenningen waren onder andere afkomstig van Gerson Almada, de eigenaar van het bedrijf Engevix en de gebroeders Pascowitch.(klokkenluider) Een andere lobbyist en tevens informant Fernando Moura kreeg 16 jaar en twee maanden voor corruptie en witwassen van 60 miljoen dollar.

Toen Luiz Inacio Lula da Silva Lula werd verkozen tot president maakte hij Dilma Rousseff minister van mijnbouw en energie. Rousseff (PMDB) legde in 2005 haar functie neer om stafchef te worden van zijn kabinet. Dit bleef ze tot 2010 om zich ondertussen volledig te richten op de Braziliaanse presidentsverkiezingen. Bij deze verkiezingen had ze de volledige steun van de vertrekkende Lula da Silva, die zich na twee regeertermijnen zelf niet opnieuw kandidaat mocht stellen. Rousseff volgde hem dan ook 1 januari 2011 op als president van Brazilië. Dilma Rousseff was tot 2010 voorzitter bij Petrobras en werd mede dankzij de kostbare marketingcampagne de eerste vrouwelijke president van Brazilië.

Na 5 jaar adviseerde een parlementaire commissie om een afzettingsprocedure (impeachment) tegen Dilma Rousseff in gang te zetten omdat ze gefraudeerd zou hebben met de begroting in de aanloop naar de verkiezingen. De uitslag van de stemming hierover was 38 tegen 27, waarna werd gestemd door de 81 Senaatsleden. De Hoge Raad besloot vervolgens dat de stemming over de afzetting van president Dilma Rousseff gewoon door mocht gaan. De procedure werd in gang gezet door Eduardo Cunha, die kort daarvoor door het Hooggerechtshof was geschorst vanwege het tegenwerken van het corruptie onderzoek. Rousseff kreeg steun van buurlanden Cuba, Venezuela, Ecuador, Bolivia en Nicaragua. De Senaat en het Hooggerechtshof hebben begin augustus met een ruime meerderheid gestemd over de afzettingsprocedure met 59 stemmen voor en 21 tegen goedkeuring van de impeachmentprocedure. Dilma Rousseff (68) verdedigde zich vergeefs hiertegen in de senaat. Van de 81 senatoren stemden er 61 voor afzetting en twintig tegen. Hierdoor bleef Interim president Michel Temer haar opvolger tot december 2018. De Senaat stemde ook over een voorstel om Rousseff te verbieden om de komende acht jaar een publieke functie te vervullen, maar dat haalde het niet. Hierna werd ook Senator Gleisi Hoffmann en haar man, die beiden deel uitmaakten van de regering van Dilma Rousseff, door het Hooggerechtshof op 27 september 2016 officieel in staat van beschuldiging gesteld. Zij zouden illegaal 309.000 dollar hebben ontvangen ten behoeve van de verkiezingscampagne in 2010.

Acarajé (de 23ste fase van het Lava Jato onderzoek) 

Het Federale Hof hoorde 13 juni 2016 in Curitiba vier medewerkers van Petrobras als getuigen à charge De getuigen zijn Paulo Rangel, Alexis Torres Rollim Minto, Paula Torres Rollim Minto en Jailton Guedes de Souza. De medewerkers getuigden tegen zeven verdachten waaronder João Santana en zijn vrouw, Monica Moura, voormalig PT penningmeester João Vaccari Neto en voormalig Petrobras directeur Renato Duque. Allen zitten gevangen in Paraná. João Cerqueira de Santana Filho heeft steekpenningen in ontvangst genomen van Odebrecht en Zwi Skórnicki (agent van Keppel Corporation en Keppel Fels). De kickback betalingen kwamen aan het licht na bekentenissen van Odebrecht’s secretaris Maria Lucia Tavares die in ruil voor strafvermindering openheid van zaken gaf over de parallelle boekhouding op spreadsheets, waarop betalingen van steekpenningen stonden aan personen die gekoppeld waren aan verschillende lokale, provinciale en federale werken, zoals Goiania Airport, de Arena Corinthians en Metro West Zone in Rio de Janeiro.

Odebrecht (35e fase van het Lava Jato onderzoek)

Niet alleen bij Petrobras maar ook bij Odebrecht was het betalen van steekpenningen aan politici dagelijkse kost. Behalve een constructiebedrijf is Odebrecht ook werkzaam in engineering, landbouw en de petrochemische industrie. De multinational werd opgericht in 1944 in Bahia door Norberto Odebrecht en werkte met 128.000 werknemers aan heel veel projecten binnen Brazilië. Sinds de arrestatie van Marcelo Odebrecht en het bekend worden van de grootschalige corruptie is het aantal werknemers gereduceerd tot 75.000. Na de arrestatie van Marcelo Odebrecht en het verhoor van zo’n 780 leidinggevenden werden in ruil voor strafvermindering door hen de namen van 107 politici prijs gegeven aan wie de steekpenningen werden betaald. De rechtbank heeft een lijst met namen gepubliceerd. Onder meer de stafchef van de president, de ministers van Buitenlandse Zaken, Landbouw en Handel, vier voormalig presidenten en de man die tijdens de Olympische Spelen burgemeester was van Rio de Janeiro worden genoemd. De overige politici komen uit allerlei politieke geledingen. Op de lijst van aanklager Janot staan dan ook de namen van oud-presidenten Lula da Silva en Dilma Rousseff, voormalige presidentskandidaten José Serra en Aecio Neves, de voorzitters van de Senaat en de Kamer van Afgevaardigden, parlementsleden, maar ook van vijf ministers uit het kabinet van Michel Temer die zelf nog niet op de lange lijst van 83 aanklachten staat, maar die wel in het onderzoek is meegenomen. Ex president Temer verklaarde dat hij kabinetsleden die worden aangeklaagd, zal ontslaan. CEO Melo Filho van Odebrecht noemde echter ook de naam van Temer zelf 43 keer in zijn bekentenissen. Temer zou onder andere tijdens een diner met Marcelo Odebrecht hebben verzocht om een financiële donatie, zo blijkt uit een uitgelekt verhoor van Odebrecht. De beslissing om alle bewijsstukken openbaar te maken ligt bij (hooggerechtshof)rechter Edson Fachin, die de zaak heeft overgenomen na het plotselinge overlijden van zijn voorganger Teori Zavascki in januari 2017 bij een vliegtuigongeluk. De voorwaarden van de boete van 184 miljoen dollar die Odebrecht moet betalen zijn inmiddels bekrachtigd. In de bekrachtigde regeling staat ook dat Odebrecht een lijst moet aanleveren met namen van personen die de steekpenningen hebben aangenomen.

Bij Odebrecht werd 22 maart 2015 al huiszoeking gedaan en Marcelo Odebrecht, de 47-jarige CEO werd gearresteerd en tot 19 jaar en vier maanden gevangenisstraf veroordeeld vanwege corruptie, witwassen en samenspanning. Onlangs werd er vanwege nieuwe feiten opnieuw vervolging tegen Marcelo Odebrecht ingesteld tegelijk met de vervolging van het “marketing echtpaar” Monica Regina Cunha Moura en João Cerqueira de Santana Filho. Hierbij zouden ook beschuldigingen richting Dylma Rousseff zijn geuit. Rousseff zou persoonlijk bij Odebrecht aangedrongen hebben op het betalen van steekpenningen aan de PT penningmeester. Odebrecht maakte een deal met justitie en bekende dat zijn bedrijf in mei 2014 10 miljoen real (2,8 miljoen euro) betaalde aan de partij PDMB van Temer, voor illegale financiering van de parlementaire verkiezingscampagne. Temer, toen vicepresident, was persoonlijk aanwezig bij de vergadering waar die deal werd gesloten.

De procureur-generaal van Brazilië Rodrigo Janot heeft half maart 2017 het Hooggerechtshof gevraagd om 83 nieuwe onderzoeken te mogen openen na afgedwongen getuigenissen van 77 bedrijfsleiders van Odebrecht. Naast de 83 dossiers bij Hooggerechtshof, werden 211 dossiers doorgegeven aan andere juridische instanties. Er werd per contract door Odebrecht 1 tot 3 procent commissie betaald wat werd doorgestort aan verkozen politici. Marcelo Odebrecht heeft toegegeven dat zijn bedrijf in mei 2014 10 miljoen real (2,8 miljoen euro) heeft betaald aan de partij PDMB van Temer die toen vicepresident was en persoonlijk aanwezig bij de vergadering waar die deal werd gesloten. Odebrecht heeft toegegeven dat er aan oud-president Lula tot wel 8 miljoen euro is betaald en zo te kunnen zorgen dat hij ook na zijn presidentschap nog invloed zou kunnen uitoefenen. Aan Rousseff, Neves en Serra zouden ook illegale donaties zijn gedaan voor verkiezingscampagnes.

In januari 2002 werd PT lid en ook burgemeester van Santo André Celso Daniel doodgeschoten nadat hij de corruptie wilde onthullen. Eigenaar- aandeelhouder Ronan Maria Pinto van Diário do Grande ABC werd omgekocht om publicaties over het verband tussen de corruptie en de moord te stoppen. Ook Daniel Sérgio Gomes da Silva, een assistent van burgemeester Celso, raadslid Klinger Souza en Ronan Maria Pinto werden tot 10 jaar veroordeeld in deze zaak.

Radiopresentator Gleydson Carvalho, die het gedrag van lokale politiemensen en politici aan de kaak stelde werd in augustus tijdens een uitzending doodgeschoten. Er werden tot nog toe in 2015 en 2016 zeven Braziliaanse journalisten vermoord. De laatste was onderzoeksjournalist João Miranda do Carmo die voor zijn huis in Santo Antônio do Descoberto werd doodgeschoten na talloze bedreigingen. In 2014 werd zijn auto in brand gestoken. Do Carmo (54) kreeg meerdere keren aangifte aan zijn broek vanwege laster en zou plannen hebben gehad om mee te doen aan komende gemeenteraadsverkiezingen.

Rondom de Olympische Zomerspelen van 2016 gebruikte de politie buitensporig geweld in de strijd tegen criminaliteit. Ook burgers werden hier op grote schaal slachtoffer van. Vreedzame demonstraties worden hardhandig neergeslagen en demonstranten worden willekeurig opgepakt. Ook zijn er zorgen over marteling en de rechten van inheemse volkeren en LHBT’s (homo’s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders).

Volgens Journalist Pepe Escobar zijn de onthullingen een opzetje van Westerse regeringen om een coup te plegen op het te machtig wordende Petrobras en de BRICS-samenwerking en te verhinderen dat Lula en de PT nog aan verkiezingen kunnen deelnemen. Uit de onthullingen van Edward Snowden was al gebleken dat de NSA communicatie van Petrobras afluisterde en dat de Britse inlichtingendienst GCHQ dat ook deed. Rousseff zegde een gepland staatsbezoek aan de VS af en schrapte een aantal grote handelsovereenkomsten, waaronder de aankoop van militair materiaal. Met de plotselinge verlaging van de olieprijzen en het ondermijnen van de regering is Brazilië daarna een behoorlijke slag toegebracht.

De Braziliaanse miljardair en topman van de grootste Latijns-Amerikaanse investeringsbank, Grupo BTG Pactual Andre Esteves en senator Delcidio do Amaral, leider van de PT, werden beiden eind november in Rio de Janeiro gearresteerd vanwege het hinderen van het onderzoek en poging tot omkoping van de voormalig CEO van Petrobras Nestor Cervero, die momenteel in de gevangenis zit.

De twee wilden via Cervero’s zoon 1 miljoen dollar zwijggeld betalen en zorgen dat hij tijdelijk vrij zou komen waarna Amaral hem zou helpen via Paraguay naar Spanje te vluchten. Daarnaast boden zij een maandelijkse toelage van 13.000 dollar voor zijn achterblijvende familie. Cervero’s zoon ging akkoord maar nam het gesprek zekerheidshalve op op zijn portable telefoon. Toen de deal afketste, overhandigde hij de opgenomen anderhalf uur durende conversatie aan de politie. De arrestatie veroorzaakte een schokgolf op de Braziliaanse kapitaalmarkt en een sterke daling van de koers van BTG Pactual en van andere waarden uit deze sector. Delcidio zou in ruil voor strafvermindering belastende verklaringen over Luiz Inacio Lula da Silva en Rousseff hebben afgelegd. Lula werd 4 maart opgepakt voor een verhoor over zijn mogelijke betrokkenheid in deze zwijggeld zaak.

PTB

De Braziliaanse Politie arresteerde ex Senator Gim Argello en voormalig President en huidig senator Fernando Collor de Mello van de Brazilian Labour Party (PTB) vanwege het aannemen van 1,5 miljoen dollar aan steekpenningen van bouwmaatschappijen UTC Engenharia en OAS die hiermee vervolging in de corruptiezaak hoopten te voorkomen. Argello was vicepresident van een congres commissie belast met de Petrobras corruptiezaak. De steekpenningen werden betaald aan Argello en zijn twee assistenten Paulo Cesar Ramos Purple en Valerius Neves Campos als donaties voor de politieke partij.

Partido dos Trabalhadores (PT)

Voormalig (PT) communicatie minister Paulo Bernardo Silva en Carlos Gabas de voormalig (PT) minister van sociale zaken en welzijn in de regering van de voormalige president Luiz Inacio Lula da Silva werden 23 juni 2016 na beschuldigingen van (PT) klokkenluider Alexandre Romano, de “Chambinho”, oud-wethouder van de PT in Americana in São Paulo gearresteerd. Journalist Leonardo Attuch, redacteur van het de PT website werd ook meegenomen voor verhoor.

Ook João Cerqueira de Santana Filho werd vervolgd en kreeg wegens corruptie en witwassen 15 jaar en vier maanden gevangenisstraf en PT penningmeester João Vaccari Neto kreeg negen jaar. Renado De Souza Duque, de ex projectmanager van Petrobras, werd veroordeeld tot twintig jaar en acht maanden. Lula’s voormalig minister van Mijnbouw en Energie (2008) Edison Lobão wordt verdacht van het aannemen van 50 miljoen dollar van Petrobras.

PP

De Partido Progressista (Progressieve Partij) is een conservatieve politieke partij, die werd opgericht in 1995 als samensmelting van twee kleine partijen. De PP stapte in een coalitie met de Democraten en de Braziliaanse Sociaaldemocratische Partij om Fernando Henrique Cardoso als president te steunen. Sinds 2003 steunt ze de regering van de Arbeiderspartij, eerst onder president Lula da Silva en later onder president Dilma Rousseff. In het kabinet-Rousseff levert de PP één minister.

De Hoge Raad opende in april 2016 een onderzoek tegen Romero Jucá. Volgens Paulo Roberto Costa ex directeur Petrobras kreeg hij politieke steun in ruil voor smeergeld van UTC Engineering. Jucá werd in april president van de PMDB maar werd al snel in verlegenheid gebracht door uitgelekte tapes waaruit blijkt dat hij met Sergio Machado, de directeur van staatsbedrijf Transpetro die onderwerp van onderzoek is in de corruptiezaak de corruptieonderzoeken en het afzetten van Dylma Rousseff bespreekt. Op de verschillende audiotapes met andere leiders van de PMDB, de voorzitter van de Senaat Renan Calheiros (AL) en oud-senator en voormalig voorzitter José Sarneyis is te horen dat Jucá de afzetting van Rousseff wil om het “bloeden” te stoppen en dat een politiek pact nodig is om hier een eind aan te maken. Op de tapes spreekt hij verder over de generaals en militaire machthebbers die akkoord zouden zijn en hiervoor garanties gaven. Juca diende na het uitkomen van de tapes zijn ontslag in. Ook Minister Fabiano Silveira heeft 30 mei 2016 onder grote druk zijn ontslag ingediend nadat ook van hem belastende gespreksopnames uitlekten tussen hem en Renan Calheiros en Sergio Machado (president van Transpetro). In het door Machado heimelijk opgenomen gesprek geeft Silveira advies aan Calheiros over hoe hij zichzelf het best kan verdedigen in het corruptieschandaal bij Petrobras. Silveira was als “Transparantie Minister” nota bene verantwoordelijk voor de strijd tegen corruptie in Brazilië. Silveira was nog geen minister toen de gesprekken plaatsvonden maar werkte bij de National Council of Justice.

De in 2013 door Rousseff aangestelde Openbare aanklager en procureur Generaal Rodrigo Janot stelt niet alleen een onderzoek in naar Lula da Silva, maar ook naar PMDB leden Renan Calheiros, Romero Juca. Jader Barbalho, Edison Lobão en Valdir Raupp.

Bouwbedrijf OAS SA wordt verdacht van het witwassen van de steekpenningen met appartementen in het Solaris complex in Guaruja. De laatste week van januari 2016 werden daar invallen gedaan en huiszoekingen verricht. De appartementen werden gehouden op naam van dekmantelbedrijven als Murray Holdings LLC die door de in Panama gevestigde Mossack Group is geregistreerd. Verschillende politici waren klant bij de Mossack Group die actief is in 40 landen. Via de Panamese constructie, beheerd door Robalinho de Barros, werden via Zwitserland miljoenen aan commissie voor PetroBras olie weggesluisd. Robanlinho was minister van Buitenlandse Handel onder de 37e president van Brazilie Itamar Franco en heeft banden met de PMDB. Ook de bedrijven WTorre, Andrade Gutierrez SA en Centrais Eletricas Brasileiras SA worden onderzocht.

Sergio Cunha Mendes, voormalig vice president van ingenieursbedrijf Mendes Junior werd veroordeeld tot 19 jaar en 4 maanden cel wegens corruptie, witwassen, fraude en omkoping van Petrobras. Gelijktijdig werden nog zeven anderen veroordeeld. Consultant en klokkenluider Julio Camargo kreeg in plaats van veertien jaar als strafvermindering een taakstraf en meldingsplicht. Hij verklaarde tot tweemaal toe onder ede dat Eduardo Cunha van de PMDB hem om het geld gevraagd had. Lobbyist Fernando Soares werd voor het doorsluizen van de steekpenningen aan PMDB veroordeeld tot ruim 16 jaar.

Deloitte Touche Tohmatsu Auditores Independentes, de Braziliaanse tak van Deloitte kreeg een boete van acht miljoen dollar van toezichthouder Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB) wegens ondeugdelijke controles en pogingen om schendingen van beroepsregels te verdoezelen. Ook werden twaalf oud-Deloitte partners en andere betrokkenen bestraft. Een voormalige verantwoordelijk partner wordt aangeklaagd voor het afgeven van nadrukkelijk ondeugdelijke verklaringen. Deloitte Brazilië heeft de feiten toegegeven en gaf ook toe niet meegewerkt te hebben met het onderzoek vanuit de PCAOB. De ondeugdelijke verklaringen hebben betrekking op de jaarrekening over 2010 van een Braziliaanse luchtvaartmaatschappij. Toen de PCAOB hiernaar onderzoek instelde werden door Deloitte misleidende documenten verstrekt en legden meerdere partners onder ede valse verklaringen af, om het onderzoek te frustreren.

Moller-Maersk

Het Deense Moller-Maersk is sinds juli 2014 onderwerp van onderzoek en moet nu een jaar na dato opnieuw bij de Braziliaanse autoriteiten verantwoording afleggen over gedane transacties. Maersk stelt dat het niet ongewoon was om gebruik te maken van makelaars die 1,25 procent commissie ontvangen van afgesloten contracten. Braziliaanse autoriteiten willen de corruptieaffaire zo snel mogelijk afsluiten en zijn bereid om te schikken met tien bedrijven die hierbij betrokken zijn. De nieuwe leider van het Braziliaanse onderzoek, Carlos Higino wilde de vertraging die was ontstaan oplossen zodat bedrijven die schuld bekenden en de zaak afkochten weer met Petrobras kunnen werken.

Alle commotie rondom de corruptieschandalen komt tegelijk met een neergaande economische situatie van het land, terwijl Brazilië de laatste tien jaar juist een opkomende economie had. De valuta is in korte tijd 24 procent gedevalueerd. De 1,9 procent krimp van het bbp was de grootste terugval in ruim zes jaar tijd. Op jaarbasis kromp de economische activiteit met 3,8 procent. Standard & Poor’s (S&P) heeft de kredietwaardigheid van Brazilië verlaagd naar BB+ met een negatieve verwachting. Daarmee hebben de obligaties van de grootste economie van Zuid-Amerika de zogenoemde ‘junkstatus’ gekregen.

De economie kromp in 2016 met 3,5 procent en het land zat in een diepe recessie met een sterk stijgende werkloosheid en inflatie. De werkloosheid rees afgelopen naar 9,5% en de lonen zakten met 2,4%. De sponsoring van de Olympische spelen in Rio ging dan ook niet door. Tot overmaat van ramp brandde begin september 2018 het Nationaal Museum af omdat er onvoldoende waarborgen waren vanwege bezuinigingen.

Sete Brasil

Sete Brasil heeft 29 april 2016 surseance van betaling aangevraagd. Sete Brasil werd acht jaar geleden door Petrobras (5%) opgericht samen met pensioenfondsen Previ, Funcef en Petros, banken Grupo BTG Pactual SA en Banco Bradesco SA en verschillende investeringsmaatschappijen om ’s werelds grootste vloot (diepwater) boorschepen te bouwen. Het faillissement was catastrofaal voor de pensioenfondsen en investeerders, maar ook voor tientallen scheepsbouwers, fabrikanten, onderaannemers en de overheid die de grootste schuldeiser was. Meer dan 800.000 lokale scheepsbouwbanen en het pensioengeld van werknemers ging verloren. Het door de Braziliaanse overheid gesteunde project begon in 2014 af te takelen door de corruptieschandalen. De oorspronkelijke levering van 29 boorschepen was al teruggeschroefd naar 15 schepen. Petrobras had geen geld en daarom geen trek meer in de boorschepen en moest al veel van de activa verkopen en zette schuld aan staatsbanken om in aandelen om de immense schuldenberg te kunnen behappen. Hiermee werd de eerdere privatisering van Petrobras teruggedraaid. De totale schade was zo’n 11.3 miljard dollar. ’s werelds grootste scheeps(boorschepen)bouwers Sembcorp Marine Ltd en Keppel Corporation in Singapore werden in de val meegesleept. Sembcorp de grootste leverancier van Sete Brasil heeft een negatieve cash flow van 73 miljoen dollar. Keppel Corp en Sembcorp Marine worden dubbel getroffen want ze worden na belastende verklaringen van Pedro Jose Barusco Filho van Petrobras ook verdacht van het betalen van steekpenningen van respectievelijk 9.5 miljoen en 13 miljoen dollar aan Petrobras om deze contracten binnen te halen. Naast het vervolgen van degenen die door Lava-Jato zijn onderzocht voor het uitvoeren van het grootste corruptieplan ooit in het land, vecht Sete Brasil voor de rechtbank om 10 miljoen dollar te ontvangen die door de operatie is gered uit de handen van corrupte mensen die Petrobras hebben geplunderd. Het bedrijf, opgericht om boorplatforms aan de oliemaatschappij te leveren, beweert dat het vuile geld betaald als steekpenningen voor de boorcontracten van het bedrijf, niet mag terugkeren naar het staatsbedrijf, omdat volgens het bedrijf Sete Brasil het doelwit van de staatsgreep was. zelf, dat uiteindelijk in moeilijke financiële moeilijkheden kwam als gevolg van de diefstal van de PT bij Petrobras

IHC

Na het corruptieschandaal bij SBM wordt ook bij scheepsbouwer IHC in Nederland en Brazilië onderzoek gedaan naar mogelijke betrokkenheid bij de betaling van steekpenningen. KPMG zou al in 2013 en 2014 zes ongebruikelijke transacties bij de FIU gemeld hebben, waarna de Fiod en het OM een onderzoek begonnen. In 2013 verwierf IHC de opdracht voor de bouw van zes pijpenleggerschepen voor ongeveer 1,5 miljard euro, via een corrupte bemiddelaar. In Brazilië werden door justitie huiszoekingen gedaan en werd beslag gelegd.  De kwestie is vervelend voor de Nederlandse staat. Deze stak eind april namelijk 325 miljoen euro in de redding van IHC toen deze zich had vertild aan de bouw van enkele schepen. Bij het bedrijf werken zo’n 3000 mensen. De Nederlandse Staat is nu de grootste aandeelhouder. Medio 2013 kreeg het bedrijf de order voor de werven in Krimpen aan den IJssel en Kinderdijk. Afleveringen vond plaats in 2015 en 2016. De schepen worden gebruikt voor de ontwikkeling van olievelden die op meer dan 2500 meter diepte liggen. IHC Holland, tegenwoordig IHC Merwede, is de scheepsbouwer waar SBM zich in 2005 van afsplitste.

Pensioenfonds ABP belegde 124 miljoen euro in Petrobras en het pensioenfonds PGGM zo’n 61,5 miljoen euro. 43% van de waarde ging uiteindelijk in rook op.

De marktwaarde van Petrobras is door het corruptieschandaal gehalveerd en het bedrijf heeft nu de grootste schuld van alle olieconcerns ter wereld. Beleggers en investeerders waaronder het onderwijs pensioenfonds Universities Superannuation Scheme (USS), het ministerie van financiën van Noord Carolina, het Staatspensioenfonds van Hawaii, de Staten Rhode Island en Ohio eisen een schadevergoeding en kregen hiervoor 19 september gelegenheid in een rechtszaak waarin advocatenkantoor Jeremy Lieberman of Pomerantz voor de Amerikaanse pensioenfondsen en beleggers met een groepsvordering tientallen miljarden van Petrobras eist wegens misleiding. De beklaagden zijn Maria das Graças Silva Foster en José Sérgio Gabrielli de Azevedo, voormalig directeur Theodore Marshall Helms, Almir Guilherme Barbassa, Paulo Roberto Costa, José Carlos Cosenza, Renato de Souza Duque, Guilherme de Oliveira Estrella, Jose Miranda Formigli Filho, Silvio Sinedino Pinheiro, Daniel Lima de Oliveira, José Raimundo Brandão Pereira, Servio Tulio da Rosa Tinoco, Paulo José Alves, Gustavo Tardin Barbosa, Alexandre Quintão Fernandes, Marcos Antonio Zacarias en Cornelis Franciscus Jozef Looman van Petrobras International Braspetro B.V. Nederland.

Newton Ishii, agent van de Polícia Federal was het nationale symbool van de strijd tegen corruptie, maar bleek zelf ook corrupt en moest naar de gevangenis. Ishii werd veroordeeld tot vier jaar en twee maanden gevangenisstraf wegens smokkelen in 2003, Hij heeft toen samen met collega’s smokkelwaar uit Paraguay doorgelaten. De zaak tegen Ishii en zijn collega’s liep al jaren, achter gesloten deuren.

Bij vleesverwerkers JBS (Friboi) en en BRF bleek gefraudeerd te zijn waarbij inspecteurs van het ministerie van Landbouw zich met steekpenningen lieten betalen bij controles. Bedorven vlees werd opnieuw verpakt en belandde op de Braziliaanse markt of werd naar Europa en Rusland verzonden. Ook werd gewerkt met kankerverwekkende stoffen om te voorkomen dat controleurs of handelaren zouden opmerken dat het vlees bedorven was. Bij veertig slachthuizen en vleesverwerkende bedrijven zijn invallen gedaan en er zijn 300 arrestaties verricht. Onderzoeksleider Maurício Moscardi Grillo van de Federale Politie laat weten dat via een Italiaanse haven en Rotterdam bedorven vlees geëxporteerd is naar onder andere World’s Finest Meat in Zoeterwoude. Tegelijkertijd bleek er varkenspest te heersen. De ziekte werd in augustus al geconstateerd op een varkensbedrijf in de regio Ceará.

Sleutelfiguren

Roberto Jefferson

Marcelo Crivella

Sérgio Moro

Sergio Machado

Michel Temer  (PMDB)

Minister Geddel 

Joesley Batista

Geddel Vieira Lima

Andre Moura

Antonio Palocci

Milton Schahin

Zwi Skornicki

Jader Barbalho

Renan Calheiros

Nestor Cervero

Eduardo Cunha

Edison Lobão

Blairo Maggi

Guido Mantega

Francisco Rodrigues

This domain is for sale